Akdamar Anıt Müzesi (Kilisesi), Ermeni mimarisinde Hripsime tipi olarak adlandırılan kare, köşe nişli dört yapraklı yonca planlıdır. Kilisenin kuzeydoğusundaki şapel 1296-1336 tarihlerinde; batısındaki jamatun 1763 tarihinde; güneyindeki çan kulesi 18. yüzyıl sonlarında ilave edilmiştir. Kilise, 2005-2006 yıllarında restore edilmiş, 2007 yılında anıt müze olarak hizmete girmiştir. Kilisenin cephelerini çeşitli bordürler halinde kuşatan ve duvarların orta ve alt kısımlarında heykel şeklinde canlandırılan figürlü taş kabartmalarda, İncil ve Tevrat'tan alınan dini sahneler, Hz. İsa ve Meryem, havariler, peygamberler, Ermeni asiller, saray yaşantısı, av sahneleri, günlük hayattan figürler, çeşitli hayvan, meyve, bitkisel ve geometrik motifler tasvir edilmiştir.
KİLİSE DUVARLARINDAKİ HEYKEL VE RESİMLER
Kuzey Cephesi :
Bu
yönde Basta Incil Yazari Aziz Markos olmak üzere asagiya inildikçe sirasiyla
Adem ile Havva nin yasak meyveyi yemesi , cenetten kovulma sahneleri ile Samson
'un düsmanini öldürme sahnesi , rozetler içinde veya ayakta havariler, azizler
resim programi ile ana konular yer almaktadir.
Ayni cephede siren, deve, tavsana hücum eden kartal ve iki adet tavus kusu ile
Yuda kentinin hükümdari Lezekiel ve Esaias canlandirilmistir.
Dogu Cephesi :
Bu cephede haç kolu duvarının üst kısmında incil yazarı Vaftizci Yahya (Ioannes Prodromos) ve hemen altındaki kabartma grubunun ortasındaki madalyonun içinde Bağdaş kurmuş oturur vaziyetteki Abbasi halifesi Muktedir olduğu tahmin edilen figür bulunmaktadır. Altındaki iki nişin etrafı aziz, havari ve peygamber figürleri ile bezenmiş olup , sağ elleri yukarı kalkık figürler bir şeyi işaret etmektedirler. Ortadaki dar uzun pencereyi kuşatan kabartmaların altındaki hayvan figürleri günlük hayattaki kesitleri ifade eder. Bu cephenin batısındaki figürlerde “ Ateşte üç ibrani genci” ve “Aslan ininde Daniel” efsaneleri canlandırılmıştır.
Güney Cephesi :
Bu cephedeki haç kolunun üst kısmında İncil Yazarı Lukas yer alır.Tepedeki Madalyonunun içinde Peygamber Samuel'in büstü bulunmaktadır. Bu cephede Tevrat ve İncil den sahneler birlikte görülmektedir. Sonradan ilave edilen çan kulesi orta mekandaki figürleri örtmüş olup iki yan duvarda konu olarak Hazreti Yunus, Davut ve Goliath efsaneleri canlandırılmıştır. Hz. Davut sapanıyla Kılıçlı,kalkanlı ve zırhlı Goliath'ı nasıl yendiği efsaneleri yer almaktadır. Bu cephenin batısında ise tahtta oturan ve kucağında İsa'yı taşıyan Meryem Ana figürü bulunur. Daha batıdaki pencere altında sırası ile Hz.İbrahimin oğlunu kurban etme sahnesi, Hz. Adem'in yasak meyveyi yemesi ve Hz.Yunusun denize atılıp balina tarafından yutulması ile kurtulması efsaneleri canlandırılmıştır.
Batı Cephesi :
Ana giriş olan bu cephede sonradan ilave edilen ön mekan çoğu figürleri örtmüştür. Bu cephedeki haç kolunun üstünde İncil Yazarı Aziz Matheus yer almaktadır.Bu yöndeki ana konu Vaspurakan Kralı I. Gagik'in kilisenin maketini Hz. İsa'ya sunması efsanesi canlandırılmış olup, Bu yöndeki diğer motifler ise Hz.İsa melekler ve kerubinler ile birlikte yer almaktadır.